ازآنجاکه ۴٠ درصد جمعیت این شهرستان روستایی و به کار کشاورزی و دامداری مشغول هستند، این جمعیت نیمی از سال را بیکار هستند درحالی‌که ایجاد واحدهای فرآوری می‌تواند نقش مؤثری در اشتغال‌زایی و درآمد بیشتر آن‌ها ایفا کند.
از مجموع ۴٠ هزار و ٨٠٠ هکتار اراضی قابل‌کشت این شهرستان، ١٧هزار هکتار پسته و بقیه به کشت زردآلو، انگور، بادام، انار، گندم، جو، ذرت و حبوباتی نظیر لوبیاچیتی اختصاص‌یافته است. با اینکه سطح زیر کشت محصول پسته در شهرستان خاتم ١٧هزار هکتار و میزان تولید این محصول در سال ١٩هزار و ٢٠٠ تن است و درواقع ٩٠ درصد پسته استان در شهرستان خاتم تولید می‌شود، هیچ کارخانه فرآوری صنعتی برای این محصول در خاتم وجود ندارد و کشاورزان مجبورند با پرداخت هزینه‌های گزاف، محصول خود را برای فروش به شهرها و استان‌های هم‌جوار ارسال کنند. همچنین ۲۰ هزار هکتار انواع درختان باغی در این شهرستان وجود دارد که زردآلو و انگور تولیدی شهرستان خاتم مهم‌ترین محصول باغی هستند و میزان تولید زردآلو ۱۰ هزار و ۵٠٠ هکتار و میزان تولید انگور ٢۵ هزار تن در سال است.
کشاورزی در این شهرستان هنوز به شکل سنتی انجام می‌شود اما به دلیل کمبود منابع آبی، کشاورزان این منطقه به سمت تجهیز اراضی و باغ‌های خود به سیستم آبیاری قطره‌ای یا تحت‌فشار رفته‌اند و این اقدام، آینده کشاورزی خاتم را امیدوارکننده‌تر از سایر نقاط استان کرده است.
یکی از مشکلاتی که کشاورزان این منطقه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، نبود صنایع تکمیلی و فرآوری محصولات کشاورزی است و این امر سبب شده کشاورزان در بسیاری از مواقع، حاصل دسترنج خود را یا به دلالان بفروشند و یا به‌صورت فله‌ای به سایر استان‌ها ارسال کنند تا فرآوری و بسته‌بندی شود.
این شیوه سبب شده سود زحمات کشاورزان خاتم به جیب دلالان برود و یا اگر خوش‌بینانه‌تر بنگریم، نصیب استان‌هایی شود که از صنایع بسته‌بندی و فرآوری و تکمیلی برخوردار هستند.
یکی از مهم‌ترین محصولاتی که اکنون کشت آن در خاتم توسعه‌یافته، کنجد است و این محصول با توجه به اینکه هم روغن پرطرفدار و هم سایر محصولات شناخته‌شده دیگری دارد، می‌تواند در صورت راه‌اندازی واحدهای فرآوری، ناجی بیکاران خاتم باشد و جهشی قابل‌توجه در اشتغال‌زایی این شهرستان ایجاد کند.
باوجوداینکه اکنون میزان سطح زیر کشت کنجد در شهرستان خاتم افزایش ۳۰ درصدی یافته است، در این شهرستان تنها یک واحد سنتی فرآوری آن‌هم نه‌چندان فعال راه‌اندازی شده که در صورت حمایت دستگاه‌های ذی‌ربط می‌تواند برای چند نفر اشتغال‌زایی کند.
در حالی خاتم از نبود صنایع تکمیلی و فرآوری کنجد رنج می‌برد که در شهرستانی نظیر اردکان، صنایع تکمیلی در تولید محصولات کنجدی وجود دارد اما تولیدکنندگان از نبود محصول کافی رنج می‌برند.
افزایش ۳۰ درصدی سطح زیر کشت کنجد در قطب کشاورزی یزد
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خاتم گفت: کنجد محصول اقتصادی و کم‌آبخواه است و سطح زیر کشت این محصول در سال جاری در شهرستان خاتم افزایش ۳۰ درصدی داشته است.
مجتبی آغاز عنوان کرد: سطح زیر کشت محصول کنجد در شهرستان خاتم هزار و ۱۰۰ هکتار و متوسط عملکرد این محصول در هر هکتار نزدیک به یک تن است.
او رقم کشت‌شده محصول کنجدی در شهرستان خاتم را کنجد محلی نام برد و افزود: کنجد محلی در برابر تنش‌های محیطی و آفات، مقاومت خوبی دارد و کشاورزان توانسته‌اند با بومی‌سازی این نوع محصول و رسیدگی و تغذیه به‌موقع، محصول با کیفیتی را برداشت کننده و رکورد برداشت ۲ تن در هکتار را به ثبت برسانند.
آغاز تصریح کرد: جهاد کشاورزی شهرستان خاتم آمادگی همکاری، آموزش و برنامه‌ریزی برای صدور مجوز صنایع تبدیلی ـ تکمیلی فرآورده‌های کنجدی در این شهرستان را دارد و متقاضیان برای راه‌اندازی صنایع تبدیلی ـ تکمیلی می‌توانند از تسهیلات این بخش همچنین تسهیلات اشتغال پایدار و فراگیر روستایی و خط اعتباری مکانیزاسیون برای خریداری تجهیزات صنایع تبدیلی ـ تکمیلی خرد و کوچک بهره‌مند شوند.
کنجد خاتم ناجی کشاورزان منطقه
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خاتم با اشاره به سطح زیر کشت کنجد در این شهرستان بیان کرد: درصد روغن دهی کنجد شهرستان خاتم بیش از ۵۵ درصد است و این خود نشان از کیفیت بالای کنجد تولیدی در این منطقه دارد.
آغاز افزود: ۱۵ درصد از کنجد تولیدی شهرستان خاتم در صنایع شیرینی‌پزی، نانوایی و فرآورده‌های کنجدی ازجمله حلوا ارده و روغن کنجد استفاده و مازاد آن به‌صورت خام‌فروشی بسته‌بندی‌شده و به بازار مصرف عرضه می‌شود.
رئیس اداره ترویج و آموزش جهاد کشاورزی شهرستان خاتم نیز درباره کشت این محصول در خاتم گفت: کنجد گیاهی کم آبخواه با صرفه اقتصادی بالا و دوره رشد کوتاه است که توانسته موردتوجه کشاورزان منطقه قرار گیرد.
روح‌الله هاشمی افزود: کنجد دارای انواع ویتامین است و برای بهبود عملکرد سیستم گوارش، کاهش استرس و حفظ سلامت پوست مفید است بنابراین می‌توان از انواع فرآورده‌های این محصول به بهترین شکل ممکن بهره برد.
